Parashkrimi është një institut i rëndësishëm në kuadrin e Kodit Civil, i cili rregullon kohën dhe kushtet kur një e drejtë ose detyrim mund të humbasë ose të mos jetë më i zbatueshëm për shkak të mosveprimit gjatë një periudhe të caktuar kohe. P.sh. Personi që ka poseduar qetësisht e pa ndërprerje, duke u sjellë sikur të ishte pronar për njëzet vjet në një pronë të paluajtshme, bëhet pronar i saj.

E drejta e padisë që nuk është ushtruar brenda afatit të caktuar në ligj, shuhet dhe nuk mund të realizohet më me anë të gjykatës ose të organit tjetër kompetent.

1. Parashkrimi i Përgjithshëm

Në Kodin Civil të Shqipërisë, parashkrimi i përgjithshëm është 10 vjet për shumicën e të drejtave dhe detyrimeve civile. Kjo periudhë fillon nga dita kur e drejta mund të zbatohet (p.sh., nga dita e cënimit të një të drejte).

2. Parashkrimi i Shkurtër

Për disa lloje të drejtash, parashkrimi është më i shkurtër. Për shembull:1 vit për kërkesat që lidhen me dëmtimin e pasurisë ose personit (p.sh., dëm për shkak të veprave të paligjshme).3 vjet për kërkesat që lidhen me kontratat ose detyrimet kontraktuale.

Kur në ligj nuk është parashikuar ndryshe, parashkruhen brenda dhjetë vjetëve të gjitha paditë midis personave juridikë, midis këtyre dhe personave fizikë, si dhe midis vetë personave fizikë.Parashkruhen brenda afateve prej:

• gjashtë muaj paditë për pagimin e kushteve penale vlerësuese;

• një viti paditë e rrjedhura nga kontratat e spedicionit;

• gjashtë muaj paditë që rrjedhin nga transportimet e drejtpërdrejta të mallrave dhe të udhëtarëve me anë të hekurudhës, automjeteve ose avionëve dhe prej një viti për të njëjtat padi që rrjedhin nga transportimet detare ose të përziera;

• dy vjetëve paditë për pagimin e shpërblimit sipas kontratës së sigurimit dhe risigurimit, si edhe të shumës përkatëse të rrjedhur nga sigurimi i detyrueshëm;

• tre vjetëve paditë për pagimin e qirave të banesave, dyqaneve, lokaleve dhe pasurive të tjera të paluajtshme;

• tre vjetëve paditë për shpërblimin e dëmit jokontraktor dhe paditë për kthimin e përfitimit pasuror pa të drejtë.

• një vit paditë për shpërblimin e dëmit jopasuror për cenimin e nderit, personalitetit ose reputacionit.

Paditë e tjera parashkruhen brenda afateve të posaçme të caktuara në këtë Kod ose në ligje të tjera.Për kërkimin e sendit, parashkrimi i padisë fillon nga dita kur pronari ka marrë ose duhej të merrte dijeni për cenimin dhe cenuesin e së drejtës së tij

Për kërkimin e trashëgimit, parashkrimi i padisë fillon nga dita e çeljes së trashëgimisë.

Për paditë e kthimit, parashkrimi i padisë fillon nga dita kur paditësi ka paguar vullnetarisht, në bazë të një detyrimi ligjor ose kontraktor, personit të tretë, për fajin e të paditurit, shumën e parave.

3. Ndërprerja dhe Pezullimi i Parashkrimit

Parashkrimi mund të ndërpritet (p.sh., kur pala e interesuar bën një veprim ligjor për të mbrojtur të drejtën e saj) ose të pezullohet (p.sh., për shkak të pengesave të jashtme që e bëjnë të pamundur zbatinimin e të drejtës).4. Pasojat e ParashkrimitKur parashkrimi skadon, e drejta ose detyrimi nuk mund të zbatohen më në mënyrë ligjore. Kjo do të thotë që pala e interesuar humbet mundësinë për të kërkuar zbatimin e të drejtës së saj nëpërmjet gjyqit.

Raste të Përjashtuara nga Parashkrimi
Disa të drejta nuk i nënshtrohen parashkrimit, si p.sh

• padia për rivendosjen ose mbrojtjen e një të drejte vetjake jopasurore, përveç përjashtimeve të caktuara në ligj;

• paditë e njohjes;

• padia e pjesëtimit midis bashkëpronarëve;

• padia për kthimin e shumave të depozituara në bankë;

• paditë e tjera të parashikuara në dispozita ligjore të veçanta.

Nuk parashkruhen edhe kërkesat për ekzekutimin e detyrueshëm të vendimeve që janë të lidhura me padi, për të cilat nuk zbatohet parashkrimi.